معارف دین

پیوند: http://www.askdin.com/group87-discussion1357.html

روش های صحیح مطالعه

1-خواندن بدون نوشتن
در اين روش فرد از زماني كه كتاب را باز مي‌ كند، شروع مي‌كند به خواندن متن و پشت سرهم بدون توقف‌ متن‌ها را مي‌خواند تا زماني كه خسته شود يا زمان مطالعه به پايان برسد. اكثر افراد از اين روش استفاده مي‌كنند. ولي اين بدترين روش براي مطالعه است. زيرا در اين حالت تمركز فرد در سطح پايين قرار دارد، مطالعه‌گر در حالت منفعل قرار مي‌گيرد و احتمال خواب آلودگي زياد است.
2ـ روش مطالعه گزينشي
برخي معتقدند از آنجا كه شيوة نگارش كتابهاي درسي، تحليلي است، اطلاعات كليدي در اوايل و اواخر فصل قرار دارد، بنابراين در مطالعة اينگونه كتابها بايد نكات زير رعايت شود.
ـ چند پاراگراف اول هر فصل را بخوانيد.
ـ چند پاراگراف آخر را نيز بخوانيد.
ـ اگر كتاب داراي پرسشهايي باشد آنها را مطالعه كنيد.
ـ تيتر ها و عنوانهاي فرعي را بخوانيد.
ـ يكي دو خط از هر پاراگراف در اواسط متن را كه به نظر مهم مي آيد، بخوانيد.
ـ بخش نهايي كتاب يا خلاصة نتايج را هم بخوانيد.
اين روش نيز روش مناسبي براي مطالعه نيست. زيرا فرد نمي‌تواند بر كليت مطالب تسلط پيدا كند.
3- روش برجسته سازي (خط كشيدن زير نكات مهم)
در اين روش فرد همان‌طور كه متن را مي‌خواند، زير نكات مهم خط مي‌كشد يا با ماژيك فسفوري آن را رنگ مي‌كند.
دو نوع برجسته سازي: كساني كه زير نكات مهم را خط مي‌كشند نيز دو حالت دارد.
1ـ اول مطالعه و فهم بعد خط: كساني كه اول مطلب را مطالعه مي‌كنند و مي‌فهمند بعد زير نكات مهم را خط مي‌كشند از روش مناسب‌تري استفاده مي‌كنند. زيرا با مراجعه بعدي اين نكات مهم تداعي‌گر ساير نكات مي‌شود.
2ـ انحصار توجه به خط كشيدن: برخي افراد به جاي اينكه مطلب را مطالعه كنند و بفهمند تمام توجه آنها به خط كشيدن و برجسته كردن منحصر مي‌شود. وقتي يك فصل را تمام مي‌كنند. مي‌بينند كه تنها چيزي كه آنها به دست آورده‌اند خط خطي كردن كتاب است اما از فهم مطلب چيزي عايدشان نگشته است.
4- حاشيه نويسي
در اين روش فرد ابتدا متن را مي‌خواند بعد خلاصه آن يا نكات مهم آن را در حاشيه كتاب يادداشت مي‌كند. اين روش نسبت به دو روش قبلي بهتر است ولي بازهم روشي كامل براي درك عميق مطالب و خواندن كتب درسي نيست ولي مي تواند براي يادگيري مطالبي كه از اهميتي چندان برخوردار نيستند مورد استفاده قرار گيرد.
5ـ خلاصه نويسي
در اين روش شما مطالب را مي خوانيد و آنچه را كه درك كرده ايد بصورت خلاصه بروي دفتري يادداشت مي كنيد كه اين روش براي مطالعه مناسب است و از روشهاي قبلي بهتر مي باشد چرا كه در اين روش ابتدا مطالب را درك كرده سپس آنها را يادداشت مي كنيد اما بازهم بهترين روش براي خواندن نيست.
مراحل اين روش
الف: در اتاقي آرام بنشينيد و كتاب را باز كنيد، اولين صفحة فصل مورد نظر را بياوريد و چند برگه يادداشت تميز و يك قلم هم در كنار دستتان بگذاريد.
ب: عنوان فصل و عنوان بعد از آن را، اگر وجود داشته باشد، يادداشت كنيد.
ج: اولين بند را بخوانيد و سپس خواندن را متوقف كنيد.
د: آنگاه به دقت به آنچه خوانده اند بينديشيد و در كلماتي هر چه كمتر و به زبان خودتان آن را خلاصه كنيد، اين خلاصه مي تواند حتي چهار يا پنج كلمه باشد و به صورت جمله هم نباشد.
هـ: مواظب باشيد زياد ننويسيد و خلاصه با خود بند برابر نشود و رونويس كامل از آن نباشد. فايدة واقعي اين روش زماني آشكار مي شود كه بخواهيد براي امتحان آماده شويد اگر فصل‌ها را خوب خلاصه كرده باشيد، با مرور چند تا از اين خلاصه ها خود را از خواندن كل كتاب معاف كرده ايد.(1)
6- كليد برداري
در اين روش شما بعد از درك مطالب، بصورت كليدي نكات مهم را يادداشت مي كنيد و در واقع كلمه كليدي كوتاه ترين، راحت ترين ،بهترين و پر معني‌ترين كلمه اي است كه با ديدن آن، مفهوم جمله تداعي شده و به خاطر آورده مي شود. كليد برداري روشي بسيار مناسب براي خواندن و نوشتن نكات مهم است.
در اين روش، شخص نكته هاي مهمي را (نه كل مطالب را) كه احياناً نويسندة كتاب آنها را مشخص كرده است يا خود فرد مهم بودن آنها را تشخيص مي دهد، روي برگه هايي يادداشت مي كند و در زمان مناسب مثلاً هنگام امتحان از آنها استفاده مي كند.
7- خلاقيت و طرح شبكه‌اي مغز
در اين روش شما مطالب را مي‌خوانيد بعد از درك حقيقي آنها نكات مهم را به زبان خودتان و بصورت كليدي يادداشت مي كنيد و سپس كلمات كليدي را بروي طرح شبكه اي مغز مي نويسد ( در واقع نوشته هاي خود را به بهترين شكل ممكن سازماندهي مي كنيد و نكات اصلي و فرعي را مشخص مي كنيد) تا در دفعات بعد به جاي دوباره خواني كتاب ، فقط به طرح شبكه اي مراجعه كرده وبا ديدن كلمات كليدي نوشته شده بروي طرح شبكه اي مغز ، آنها را خيلي سريع مرور كنيد . اين روش درصد موفقيت تحصيلي شما را تا حدود بسيار زيادي افزايش ميدهد و درس خواندن را بسيار آسان مي كند. و بازده مطالعه را افزايش ميدهد.

8ـ روش پس ختام
اين روش يكي از مهمترين و معروفترين روش‌هاي بهسازي حافظه است. نام اين روش همانند نام انگليسي آن (pq4r) متشكل از حروف اول شش مرحله آن است.
1ـ مرحله پيش خواني
در اين مرحله مطالب كتاب يا مطالب يك فصل به صورت اجمالي و مقدماتي مطالعه مي‌شود. در اين مرحله عنوان فصل‌ها، تيترهاي داخل متن، نمودارها، جدول‌ها مقدمه فصل و خلاصه فصل‌ مورد توجه قرار مي‌گيرند. هدف در اين مرحله يافتن يك ديد كلي نسبت به كتاب و ارتباط دادن بخش‌هاي مختلف آن با يكديگر است.
2- مرحله سؤال كردن
پس از مطالعه اجمالي موضوعات و نكات اصلي، به طرح سؤال در مورد آنها بپردازيد. اين كار باعث افزايش دقت و تمركز فكر و سرعت و سهولت يادگيري مي‌گردد. سؤالات مي‌تواند در مورد تعريف مطلب، دلايل و شواهد موجود در تأييد يك مطلب، ارتباط آن مطلب با مطالب ديگر، فوايد آن مطلب و اهميت آن براي خود سؤالاتي طرح كرد.
3ـ مرحله خواندن
در اين مرحله بايد به خواندن دقيق و كامل مطالب كتاب پرداخت، كه هدف فهميدن كليات و جزئيات مطالب و نيز پاسخگويي به سؤالات مرحله قبل مي‌باشد. در مرحله خواندن براي فهم بهتر مطالب مي‌توان از كارهايي مثل يادداشت برداري، علامت گذاري و خلاصه نويسي بهره جست.
نكته قابل توجه در اين مرحله آن است كه هنگام خواندن متن نبايد كلمات تلفظ شود. بلكه بايد چشم خود را روي كلمات به طور متوسط يعني زياد كند نه زياد سريع مرور داد و از اين طريق مطالب را به مغز فرستاد.
سر اين مطلب آن است كه در هر گاه فرد كلمات را تلفظ مي‌كند. هر كلمه يا چند كلمه وارد مغز شده و مغز احساس مي‌كند كه اطلاعات زيادي وارد آن شده است. اما اگر به صورت مرور چشمي مطالعه شود، هر جمله يا گاهي مطالب يك پاراگراف به صورت يكجا وارد ذهن مي‌شود و ذهن احساس خستگي نمي‌كند و در پردارش مطالب دچار مشكل نمي‌شود اما تلفظ كلمات مغز را پردازش دچار مشكل مي‌كند.
4ـ مرحله تفكر
در اين مرحله هنگام خواندن، ساختن سؤال‌ها، و ايجاد ارتباط بين دانسته‌هاي خود، درباره مطلب فكر كنيد. در اين مورد نيز مهمترين اصل همان بسط معنايي است. بسط معنايي ممكن است در مراحل پنجم و ششم نيز يعني در مراحل از حفظ گفتني و مرور كردن نقشي داشته باشد.
5ـ مرحله از حفظ گفتني
در اين مرحله بايد بدون مراجعه به كتاب و از حفظ به يادآوري مطالب خوانده شده پرداخته شود و بار ديگر به سؤالاتي كه خود فرد طرح كرده بود پاسخ دهد. در اينجا بايد مطالب آموخته شده را در قالب كلمات براي خود كرده، در غير اين‌ صورت لازم است كه مجددا به خواندن مطالبي كه آموخته نشده پرداخته شود. مرحله از حفظ گفتني در پايان هر بخش انجام مي‌گيرد و وقتي بخش‌هاي يك فصل به اتمام رسيد به مرحله بعد، يعني مرور كردن يا آزمون وارد مي‌شويم.
6ـ مرحله مرور كردن
اين مرحله، كه مرحله آزمون نيز مي‌باشد، در پايان هر فصل انجام مي‌گيرد. در اينجا به مرور موضوعات اصلي و نكات مهم و نيز ارتباط مفاهيم مختلف به يكديگر پرداخته و در صورت برخورد با موضوعات مورد اشكال به متن اصلي يا مرجع مراجعه شود. يكي از راههاي كمك به اين مرحله پاسخگوئي به سئوالات و تمرينات پايان فصل است: اجراي اين مرحله مي‌تواند مقداري از اضطراب امتحان را كاهش دهد.
شرايط مطالعه:
علاوه بر اين، در يك مطالعة موفق، فرد مطالعه كننده و محيط مطالعه هم بايد داراي شرايطي باشند كه به برخي از آنها اشاره مي شود.
الف) شرايط مطالعه كننده: 1. براي مطالعه آماده و سرحال باشيد. مطالعه پس از خواب يا استراحت توصيه مي شود و بسيار مؤثر است، در صورتي كه خسته هستيد به سراغ مطالعه نرويد. 2. هنگام مطالعه عضلات بايد داراي آرامش مطلوب باشد بهتر است دقايقي قبل از مطالعه چند حركت كششي اندامها را انجام دهيد و چند نفس عميق بكشيد. 3. در ذهن خود افكار مثبت را تقويت كنيد، واژة «مي توانم» را زمزمه كنيد. 4. بر اضطراب ناشي از عوامل محيطي، فكرهاي آزار دهنده و هوس هاي زودگذر غلبه كنيد و سعي كنيد تمام حواستان را بر مطالب كتاب متمركز كنيد.
5. مطالعه كننده بايد تغذية‌ مناسب داشته باشد كه شامل صبحانة كامل، ناهار و شام با تركيبات پروتئين، ويتامينها، و مواد مورد نياز بدن، است، مصرف ميوه و سبزيجات هم بايد در برنامة غذايي باشد.
6. هرگز بعد از يك غذاي سنگين مطالعه نكنيد. 7. هنگام درس خواندن از تنقلات استفاده نكنيد بعد از 45دقيقه مطالعه مي توانيد ميوه، چاي و … ميل كنيد، مصرف تنقلات در حين مطالعه ، روند تمركز را مشكل مي سازد.
ب) شرايط محيط مطالعه: مكان مطالعه بايد حتي المقدور اين شرايط را داشته باشد:
1. آرام و دور از آلودگي صوتي باشد تا امكان تمركز بيشتر باشد.
2. مكان مطالعه بايد از نور كافي برخوردار باشد تا به چشم ها آسيبي نرسد.
3. هواي اتاق معتدل باشد نه گرم و نه سرد.
4. از گوش كردن به موسيقي و راديو در حين مطالعه خودداري شود.
5. به هيچ وجه تصاوير افراد خانواده، ورزشكاران مورد علاقه، هنر پيشه هاي محبوب و.. جلو چشم مطالعه كننده نباشد. زيرا موجب مي شود كه ذهن مطالعه كننده به عالم رؤيا ها و خاطرات پرواز كرده و تمركز پيدا نكند.(2)
بدون شك چنين مطالعه اي اثر زيادي خواهد داشت و مي توان از اطلاعات بدست آمده از چنين مطالعه اي مدتهاي زيادي استفاده كرد.

پي نوشتها:
1. فريل انيس، ليندا. فن مطالعه، ترجمه علي صلحجو، تهران، مركز نشر دانشگاهي، چاپ دوم، 1378، ص 100.
2. حسن زاده، ذبيح الله و ميرزماني، محمود، تكنيك هاي مطالعه برتر، نشر دانا، چاپ اول، 1382، ص 42 تا 5