معارف دین

پیوند: http://www.askdin.com/thread20402-2.html#post429752

سوال: چگونه می شود قوه خیال را از تصورات گوناگون کنترل کرد؟

پاسخ: از آنجا که قوه خیال قوه ای برای خزینه داری صور ادراکی حواس ظاهری و نیز قوه ای برای صورتگری مفاهیم و معانی جزیی و کلی است بدیهی است که دائما با کثرات محشور و مانوس است لذا یکی از اموری که خیال رو از تخیلات فاسد وصورتگریها و بازیگریهای خاص خودش باز میدارد تفکر در امور معقول و مفاهیم کلی است چراکه تفکر مربوط به قوه عقل بوده و عقل با وحدت مانوس و محشور است یعنی هرجا که پای عقل در میان باشد کثرات و اشکال و صور و مقادیر که مربوط به عالم ماده و خیالند جایی نخواهند داشت پس یکی از راههای کنترل قوه خیال تفکر در معانی و حقایق کلیه است مثلا تفکر در معانی آیات و روایات.

بزرگان از فلاسفه و عرفان همچون بوعلی سینا و ملاصدرا پیشنهادشان این است که برای تطهیر قوه خیال ریاضیات خوانده شود چرا که تفکر در معادلات ریاضی باعث تقویت قوه عاقله و انس انسان با عالم وحدت میشود.

یکی دیگر از راههای کنترل خیال انصراف است یعنی به محض اینکه خیال انسان مشغول به صورتگری ناشایستی شد سریعا خود را به انجام کاری منصرف کنیم مثلا با دوستی شروع به صحبت کنیم و یا به خواندن کتابی مشغول شویم و یا … .

به طور کلی دائما با وضو بودن و تلاوت بسیار قرآن کریم نیر نقش بسزایی در کنترل و تطهیر خیال دارد.

یکی از نکات مهمی که در کمتر شدن بازیگریهای نفس و قوه خیال تاثیر بسزایی دارد کمتر حرف زدن است. به طور کلی سکوت تاثیر فراوانی در تقویت قوه عاقله دارد چرا که سخن گفتن و ترکیب حروف و کلمات متناسب با عالم کثرات است و کثرت نیز هم سنخ با قوه خیال. قوه خیال از هرچه به عالم وحدت نزدیک باشد گریزان است دقیقا به همین خاطر است که در هنگام نماز آن هنگام که قرار است انسان متوجه عالم اله که عالم وحدت است گردد قوه خیال سریع به میدان آمده و شروع به مرور خاطرات و صورتگریهای فراوان میکند. و لذا هر چقدر سکوت انسان بیشتر شود قوه خیال بیشتر لجام میخورد و قوه عاقله تقویت میگردد.

يكي دیگر از راههاي انصراف متخيله از تصورات، مشغول داشتن نفس به ادراكات ظاهري است. مثل اينكه فرموده‌اند هر گاه بواسطه قوه شهوت خود صور لذتبخشی را به کمک قوه متخيله تصور نموده و بدانها از حالت اعتدال خارج شده‌ايد، سعي نماييد قواي ظاهري را به ادراكات ظاهري وادار نموده تا بدين اشتغال، از تمحّض متخيله در صور لذت آور شهوانيه رهايي يابيد چرا که اين عمل تا حد زيادي شما را از اين حال خارج نموده و اعتدال رفته را باز‌مي‌گرداند.

همچنین اگر بتوانیم فراگیر بودن حقیقت توحید را بیشتر دریابیم و در این خصوص مطالعه و تحقیقات بیشتری داشته باشیم به قطع و یقین تا حد بسیار زیادی می توانیم در کنترل قوه خیالمان خصوصا در هنگام نماز توفیق بیشتری داشته باشیم.